Artykuły

Prosty pomysł, na którym Frisch oparł całą konstrukcję myślową tej sztuki, został już spopularyzowany i wyzyska­ny przez innych pisarzy, cho­ciażby przez G. Hofmanna, którego sztukę "Pokój z nie-krępującym wejściem" oglą­daliśmy ostatnio. Do domu poczciwej pary spokojnych mieszczan wprowadzają się dwaj młodzi ludzie. "Wpro­wadzają się" jest zresztą określeniem niezbyt dokład­nym, zbyt łagodnym. Ich wejście do domostwa państwa Biedermannów miało wszel­kie pozory wtargnięcia, na­wet niemal gwałtu. Dwaj młodzi ludzie są typami dość podejrzanymi, o bliżej na ra­zie nie sprecyzowanych zamiarach. Poczynają sobie nad bezceremonialnie, zachowują się agresywnie, wręcz brutal­nie. A państwo Biedermann? Państwo Biedermann są spo­kojnymi mieszczuchami i za wszelką cenę pragną ten spo­kój swego życia zachować. Jedynym więc wyjściem z sytuacji wydaje się im ła­godność, spokój wobec tak dziwnych wydarzeń, powolne "oswajanie" tych dwóch mło­dych ludzi, małe, niemal nieznaczne ustępstwa wo­bec ich żądań. Sytuacja zgodnie z mechanizmem sy­tuacji tego typu szybko zmie­rzała w kierunku, którego państwo Biedermannowie nie mogli przewidzieć a może - i to sugeruje Frisch - nie chcieli dostrzec. Łagod­ność i wyrozumiałość nic nie pomogły, nie mogły pomóc. Dwoje spokojnych mieszczan, czy tego chcieli, czy nie, sta­je się wspólnikami młodych ludzi, ponosząc zresztą wszel­kie tego konsekwencje.

Sztuka Maxa Frischa, współczesnego szwajcarskiego pisarza, autora m.in. tak zna­nych powieści, jak "Stiller", "Homo Faber", operująca groteskowymi środkami wy­razu, jest w swoich zamierze­niach moralitetem. Moralite­tem jeszcze raz usiłującym prześledzić mechanizm pew­nych społecznych i politycz­nych sytuacji, wobec których stale zadajemy sobie pytanie: Jak mogło do tego dojść? Jak mógł narodzić się terror, faszyzm, jak spokojni miesz­czanie mogli zarazić się has­łami III Rzeszy? Jest także próbą ukazania konsekwencji wszelkiego oportunizmu i wy­godnictwa.