Artykuły

Dziś w RPA prapremiera spektaklu o politycznej karierze Winnie Mandeli. Napisana i adaptowana przez afrykańskich twórców "Winnie: The Opera" jest najnowszym z dzieł poświęconych wpływowym przywódcom.

"Winnie: The Opera" zaczyna się od sceny przesłuchania. Jest jesień 1997 r., była żona Nelsona Mandeli (rozwiedli się rok wcześniej) staje przed Komisją Prawdy i Pojednania. Konfrontację śledzi cały świat. Wcześniej obwołana w RPA matką narodu, uwielbiana jako ikona walki z apartheidem, więziona i torturowana, teraz musi odpowiedzieć na ciężkie zarzuty.

Członkowie komisji pytają o terror, jaki zaprowadzili w Soweto jej "ochroniarze". Zarzuca się jej łamanie praw człowieka i zlecenie kilku zabójstw. Przeciwko Mandeli świadczą m.in. zeznania rodzin zamordowanych. Mówią o niej: "anioł śmierci", "Lady Makbet".

Wreszcie Winnie Mandela, poruszona widokiem zasiadającego w komisji arcybiskupa Desmonda Tutu, zalewającego się łzami, wygłasza historyczne przeprosiny: "Tej części bolesnych lat, gdy sprawy potoczyły się fatalnie... głęboko żałuję".

Bohaterami oper byli już Gorbaczow, Brandt i Kaddafi, ale teatralny sukces odniósł tylko Nixon

Reporter brytyjskiego dziennika "The Independent" pisał wtedy: "Winnie Mandela zaliczyła już więcej powrotów na szczyt niż Frank Sinatra", i trafnie przewidywał, że nie będzie to koniec jej politycznej kariery. Skazana przez sądy za porwania i oszustwa, Mandela do dziś jest jedną z najważniejszych postaci Afrykańskiego Kongresu Narodowego i żywą legendą. O takiej właśnie kobiecie: kontrowersyjnej, ale wciąż uwielbianej, okrutnej i tragicznej, opowiada opera, która ma dziś premierę w Teatrze Narodowym w Pretorii.

Napisana i adaptowana przez afrykańskich twórców "Winnie: The Opera" jest najnowszym z dzieł poświęconych wpływowym przywódcom. Kilka premier odbyło się u schyłku zimnej wojny, ale jak dotąd próby przeniesienia wydarzeń politycznych na deski opery przysparzają współczesnym kompozytorom więcej krytyki niż sukcesów. Wyjątkiem był przypomniany w lutym przez nowojorską Metropolitan Opera "Nixon w Chinach", skomponowany przez minimalistę Johna Adamsa i wystawiony po raz pierwszy w 1987 r. w Houston.

Wówczas adaptacja Petera Sellarsa - przypominająca teledyski i hollywoodzkie superprodukcje - wywołała zdumienie, ale później stała się wzorem łączenia operowej formy z publicystyką. Wystawiano ją m.in. w Waszyngtonie i Amsterdamie. Dzieło Adamsa było inspirowane wizytą prezydenta USA w Pekinie w 1972 r. Doprowadziła ona do wznowienia stosunków dwóch mocarstw po ćwierćwieczu. Partię przewodniczącego Mao śpiewał tenor, Nixona - baryton, a Kissingera - bas, ale najbardziej chwalono sopranistki w roli żon obu przywódców. Nowojorska opera przypomniała "Nixona w Chinach" w czasie, gdy relacje obu krajów znów przyciągają uwagę świata.

Finał zimnej wojny odzwierciedlała skromna opera "Gorbaczow" Franza Hummela, wystawiona po raz pierwszy w 1994 r. w Bonn. Gorbaczow na deskach opery nie był politycznym tytanem, raczej człowiekiem, o którego losie zadecydowała historia. Spektakl przeszedł bez echa. Głośniej było o poświęconej Willy'emu Brandtowi "Kniefall in Warschau" Gerharda Rosenfelda, która miała premierę w 1997 r. w Dortmundzie. Kanclerzowi RFN na scenie towarzyszył chór i wiele postaci ówczesnej sceny politycznej, a libretto pokazywało go w najważniejszych chwilach kariery, aż po pamiętną wizytę w Warszawie i przyklęknięcie przed pomnikiem Bohaterów Getta.

Dekadę później fatalnym pomysłem okazała się adaptacja losów Muammara Kaddafiego "Gaddafi: Living Myth", pokazywana w Angielskiej Operze Narodowej w Londynie. Wystawienie było w złym guście, na scenie pojawiała się armia skąpo odzianych i uzbrojonych w karabiny tancerek, a grupa Asian Dub Foundation nieudolnie łączyła grę orkiestry z elektronicznymi podkładami.

"Winnie: The Opera" zapowiadano jako połączenie muzyki poważnej i afrykańskiej. Jeśli spektakl zrobi klapę, na otarcie łez zostanie planowana na koniec roku premiera hollywoodzkiego filmu "Winnie" z nagrodzoną Oscarem i Grammy Jennifer Hudson w roli tytułowej.