Artykuły

W marcowym "Teatrze" przeczytałam tekst Mirosława Kocura "Gwóźdź w pochwie". Rzecz dotyczy wystawienia we wrocławskim Teatrze Polskim "Lalki" Wiktora Rubina, bardzo ciekawego i poruszającego spektaklu. Autor "Gwoździa" jednak tytułowe, "potworne dręczarium" ekstremalnego życia erotycznego przenosi w jeszcze mroczniejsze rejony doznań krytyka teatralnego - przewrotnie stylizując się przy tym na naiwnego widza, który nie zrozumiał nic z tego, co działo się na scenie. W pewnym sensie mogę zrozumieć jego odbiorczą konfuzję, bo przyzwyczajenia wobec Prusowej "Lalki" zostały na scenie z hukiem rozsadzone. Historia literatury pokazuje jednak, że asumpt do takich działań dał sam Prus. Można by więc zignorować estetyczną dezorientację Kocura - gdyby nie parę ważnych faktów. Pisze ten tekst wytrawny znawca teatru, zamieszcza go na swych łamach fachowe pismo, zaś głównym, nieskrywanym impulsem całego materiału zdaje się być jakiś żal głęboki, po wielokroć przewrotną atencją wyrażony, wobec "Pana Dyrektora najlepszego teatru w Polsce"; i co najważniejsze: pada tu w końcu długo skrywane pytanie o zasadność całego przedstawienia Rubina...

Stało się. Zmieniona forma gramatyczna: już nie tyle "ja nie rozumiem", co "on nie rozumie", przyniosła piszącemu ulgę ontologiczną. Za to mnie ogarnęło dręczące myśli poruszenie, czy to - co ja zrozumiałam z premiery "Lalki" - jest oby funta gwoździ w pochwie warte. Zważywszy jednak na eksperymentatorstwo powieściowe Prusa - nie dziwił mnie fakt sięgnięcia po tę właśnie powieść oraz dążenie ku lekturze inspirowanej Gadamerowską hermeneutyką, kładącą nacisk na dialog z powieściowym autorem, chęć wejścia we wzajemne relacje: podglądania, podotykania tekstowej materii. Mam nadzieję, że przynajmniej w tym Kocur byłby ze mną zgodny. Wciąż bowiem mam w pamięci jego "Esej o krytyku" i wielkimi literami znaczone przez samego Kocura słowa w "Notatniku Teatralnym" z 1992 roku. Wtedy - podobnie jak ja teraz - Kocur postrzegał "KRYTYKA jako PROBLEM [...], bo wybrał PRZEMOC zamiast ZROZUMIENIA"...