Artykuły

Każdy może wziąc udział w pracy nad społecznym "Paktem dla Kultury". Portal Obywatele Kultury zaprasza do wspólnego redagowania dokumentu, wniosków i uwag pod adresem: http://typewith.me/AW5eqNZaWJ.

PAKT DLA KULTURY

zawarty pomiędzy rządem Rzeczpospolitej Polskiej, reprezentowanym przez Prezesa Rady Ministrów, Sejmem Rzeczpospolitej Polskiej, reprezentowanym przez Marszałka Sejmu oraz stroną społeczną reprezentowaną przez ruch, który określił się jako Obywatele Kultury.

Część I

Przyszłość Polski zależy od wolnych, twórczych, rozumiejących się wzajemnie obywateli oraz skutecznych działań [czyich? instytucji państwa?] w sferze publicznej. Polska potrzebuje nowoczesnej wizji rozwoju, wskazania celów i czytelnych zasad ich realizacji, akceptowanych przez większość obywateli. Jedną z najważniejszych obecnie przeszkód rozwoju Polski jest niedostatek kapitału społecznego, niski poziom zaufania do instytucji państwa, a także braki społecznej komunikacji, współpracy i działania dla dobra wspólnego. Potencjał naszej kultury i twórcze możliwości Polaków są marnotrawione lub niedostatecznie wykorzystywane.

Jakość życia obywateli zależy od jakości sfery publicznej. Słabość debaty publicznej i brak przestrzegania zasad współżycia społecznego prowadzą do kryzysu zarówno społeczeństwa obywatelskiego, jak i zycia politycznego, które grożą zachwianiem równowagi w państwie. Zrównoważony rozwój zapewniają sobie te społeczeństwa, w których panują poszanowanie dobra wspólnego, społeczne zrozumienie i poczucie odpowiedzialności za kraj.

Powszechne uczestnictwo w kulturze jest jednym z najważniejszych czynników rozwoju społecznego i ekonomicznego. Tymczasem w Polsce od 1989 roku kultura w polityce państwa jest sukcesywnie marginalizowana. Nowoczesne państwo jako forma politycznej organizacji obywateli odpowiada za stan i rozwój kultury, a przedmiotem jego zobowiązań powinno być tworzenie nowoczesnej infrastruktury, powszechne uczestnictwo w kulturze i równe jego szanse dla wszystkich obywateli.

Stan kultury wiąże się z jakością państwa. Modernizacja rozumiana jako budowanie solidarnego i pluralistycznego, spójnego i otwartego, dostatniego i bezpiecznego społeczeństwa winna być podstawowym celem polityki państwa. Nie powiedzie się ona jednak, jeśli nie będą jej towarzyszyć właściwa organizacja przestrzeni symbolicznej i fizycznej, odpowiedni ład krajobrazu przyrodniczego i kulturowego współtworzony przez świadomych i czynnych obywateli.

Przestrzeń symboliczna, która łączy ludzi, zapobiega antagonistycznym podziałom i sankcjonuje pluralizm postaw, jest warunkiem koniecznym nowoczesnego społeczeństwa. To dzięki kulturze określa się pojęcia przestrzeni publicznej, dobra wspólnego i postaw obywatelskich. Kultura pomaga zrozumieć współczesność i wiązać przeszłość z przyszłością. Polityka kulturalna, aby sprostać wyzwaniom przyszłości winna brać w rachubę przemiany społeczne, rosnącą mobilność ludzi, postępującą indywidualizację postaw i zróżnicowanie opinii oraz istniejące w tym zakresie nierówności. Zmieniające się zakresy kultury i sposoby uczestnictwa w niej są jej podstawowym odniesieniem [to zdanie średnio ma sens chodzi o to, ze przemiany mediow buduja nowe modele uczestnictwa w kulturze. moze to jakos przeredagowac?]. Nowe środki przekazu umozliwiają dostęp do działalności kulturalnej i jej odbioru coraz szerszej grupie obywateli. Panstwo powinno dołozyć wszelkich starań, aby nowoczesna strefa publiczna obejęła i umozliwila na budowanie relacji jak największej liczbie Polaków.

Finansowanie to najmniej, co państwo może zrobić. Państwo winno stworzyć nowoczesne instrumenty właściwego finansowania kultury i audytu środków publicznych przeznaczanych na kulturę. Inwestycje w kulturę przynoszą rzeczywiste korzyści gospodarcze i efekty rozwojowe, ale wskaźniki ekonomiczne nie mogą być jedynym sposobem oceny inwestowania w dobra kultury. [moze dodać coś o poziomie lokalnym?]

Nie ma rozwoju kultury bez inwestycji w nowoczesną infrastrukturę. Polska jest pozbawiona strategicznego planu inwestowania w infrastrukturę kulturalną, która w znacznej mierze jest spadkiem po dawnych czasach. Nowoczesna infrastruktura to podstawa powszechnego dostępu i uczestnictwa w kulturze. Konieczne jest kształtowanie przestrzeni kulturalnych, które ukształtują właściwą sferę publiczną nie ograniczającą się wyłącznie do ośrodków kultu religijnego i centrów handlowych.

Wspieranie uczestnictwa w kulturze i kreatywności obywateli [ja bym z tej kreatywności zrezygnował][to może zamiast kreatywności napisać - twórczego uczestnictwa w kulturze][jestem za] winno być priorytetem polityki publicznej. Jej podstawy to: współdziałanie szkół, instytucji kultury i organizacji pozarządowych, nowoczesne programy oświatowo-kulturalne, zmiany w systemie edukacji i odpowiednie kształcenie nauczycieli oraz animatorów, powszechna dostępność bibliotek, mediatek i wielofunkcyjnych ośrodków kultury oraz wysokiej jakości media publiczne. Celem tych działań i zadaniem wszystkich tych instytucji jest kształcenie świadomych uczestników kultury oraz odpowiedzialnych obywateli.

Kultura musi być narodowym obowiązkiem [? powinnością], przedmiotem szczególnej odpowiedzialności tak władzy politycznej, jak i obywateli. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, której art. 6 brzmi: "Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju".

Część II

Strony zgadzają się, że kultura jest jednym z podstawowych czynników rozwoju społecznego i ekonomicznego. Uznają za niezbędne wspólne określanie celów i sposobów realizacji polityki kulturalnej, jej instrumentarium oraz harmonogramu, a także zakresów odpowiedzialności poszczególnych instytucji i środowisk.

Strony przyjęły poniższe uzgodnienia:

1

Wydatkowanie środków publicznych realizuje zasadę powszechnego i równego dostępu do kultury i jej instytucji.

2

Rząd zobowiązuje się do podniesienia poziomu finansowania kultury w budżecie państwa do co najmniej 1% wszystkich wydatków budżetowych, poczynając od roku 2012, a takze mechanizmu corocznej korekty poziomu finansowania kultury o co najmniej 1% powyżej wskaźnika inflacji.

4

Ustawowo zagwarantowane zrównanie w prawach podmiotów publicznych, społecznych i prywatnych prowadzących nienastawioną na zysk działalność kulturalną, z uwzględnieniem zasady pomocniczości.

5

Wprowadza się zasadę wspierania sektorów kultury działających dla pożytku publicznego, która oparta byłaby na redystrybucji zasobów wytworzonych w komercyjnych branżach kultury, wraz z konieczną zmianą regulacji prawnych, które umożliwią mikroopodatkowanie przemysłów kultury (n.p. dodatkowy 1% podatku VAT nałożonego na reklamę albo inną działalność komercyjną związaną z kulturą) na rzecz nienastawionych na zysk inicjatyw kulturalnych (prywatnych, społecznych albo publicznych). Mechanizm mógłby funkcjonować podobnie do podatku wprowadzonego w celu finansowania Państwowego Instytutu Sztuki Filmowej.

6

Rząd zobowiązuje się do przestrzegania uzgodnionych minimów usług publicznych w sferze kultury i edukacji, zapewniających podstawowe kompetencje językowe i kulturalne. Zobowiązanie winno obejmować umiejętności praktyczne i teoretyczne zdobywane w powszechnym szkolnictwie obowiązkowym i fakultatywnych programach edukacyjnych.

7

Władza publiczna jako organizator publicznych instytucji kultury przyjmuje za nie odpowiedzialność, współokreślając ich misję [jak to się ma do ich autonomi?] i zapewniając środki na jej realizację, respektując ich autonomię programową i wolność twórczą.

8

Rząd zobowiązuje się do przygotowania i skierowania do Sejmu zmian legislacyjnych rozszerzających formy organizacyjne i zasady finansowania publicznych instytucji kultury, w tym wprowadzenia tam, gdzie to prawnie możliwe, rad powierniczych oraz stworzenia systemu kapitału żelaznego.

9

Rząd zobowiązuje się wprowadzić odpowiednie zmiany prawne i organizacyjne, które zapewnią możliwość finansowania kultury z pięciu źródeł: budżetu państwa, budżetów samorządów terytorialnych, środków unijnych, środków prywatnych i finansowania parametrycznego pochodzącego z przemysłów kultury.

10

Rząd wprowadzi obowiązek audytu środków publicznych przeznaczanych na kulturę i publikowania w domenie publicznej rocznego raportu merytorycznego i finansowego. Obowiązek ten winien dotyczyć instytucji publicznych, w tym mediów publicznych oraz organizacji pozarządowych i prywatnych instytucji kultury, jeśli ich działalność jest finansowana z funduszy publicznych. Jeśli tak to również jawny/przejrzysty powinien być proces przyznawania środków publicznych na kulturę, mam na myśli treść składanych wniosków, ich ocenę oraz uzasadnienie

11

Media publiczne są narzędziem kształtowania kompetencji kulturowych oraz miejscem rzetelnej debaty publicznej i wymagają pilnego wprowadzenia nowoczesnej ustawy medialnej, gwarantującej realizację właściwej im misji. Podstawą prac powinien być projekt Komitetu Obywatelskiego Mediów Publicznych.

12

Pilnym zadaniem jest stworzenie narodowego programu cyfryzacji dziedzictwa kulturalnego, dostępnego w zakresie tzw. dozwolonego użytku oraz na potrzeby edukacji i nauki, w tym poprzez portal mediów publicznych oraz możliwość bezpłatnego wykorzystywania zasobów do celów edukacyjnych i naukowych.

13

Prawo autorskie winno chronić własność intelektualną bez ograniczania obiegu literatury, sztuki, idei. Niezbędne jest szybkie podjęcie prac nad stworzeniem nowych rozwiązań w zakresie prawa autorskiego, które umozliwią zabezpieczenie prawa twórców przy jednoczesnym rozwoju aktywności użytkowników internetu.

14

Strony uznają za priorytetowe stworzenie pełnego [spójnego], wielostopniowego systemu edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży, od przedszkola począwszy, wspierającego rozwój aktywnych postaw twórczych. Towarzyszyć mu powinnien program edukacji kulturalnej i artystycznej nauczycieli na potrzeby szkolnictwa powszechnego i specjalistycznego oraz kształcenia kadr dla nowoczesnych przemysłów[przedsięwzięć?] kulturalnych. Programy te będą obejmowały animację i edukację kulturalną, edukację medialną oraz edukację obywatelską.

15

Strony uznają konieczność opracowania i wprowadzenia w życie wieloletniego narodowego programu na rzecz czytelnictwa i podniesienia kompetencji językowych, czyli umiejętności wysławiania się i czytania ze zrozumieniem, warunkujących pozostałe kompetencje kulturalne.

16

Rząd zobowiązuje się w 2011 roku uruchomić realizację wieloletniego programu "Kultura+", który umożliwi tworzenie nowoczesnej infrastruktury bibliotek, mediatek oraz ośrodków aktywności kulturalnej i obywatelskiej w gminach.

17

Rząd zobowiązuje się w 2011 roku przyjąć i wdrożyć strategię rozwoju kapitału społecznego, zorientowaną na pełne wykorzystanie [co oznacza opełne wykorzystanie?] w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski potencjału twórczości kulturalnej.

Postanowienia końcowe

1

Strony zobowiązują się do przestrzegania i wprowadzenia w życie powyższych postanowień.

2

Prezes Rady Ministrów powoła zespół złożony z przedstawicieli administracji rządowej, samorządów terytorialnych, środowisk kultury, nauki i edukacji, który określi zakres zobowiązań państwa w dziedzinie kultury i edukacji oraz przygotuje reformę systemu finansowania i zarządzania kulturą. Prace te będą podlegać kontroli publicznej i zasadzie transparentności.

3

Harmonogram prac nad Paktem dla Kultury:

1. ogłoszenie paktu do konsultacji przez stronę społeczną - grudzień 2010

2. zakończenie konsultacji paktu przez stronę społeczną - marzec 2011

Dokument ma charakter otwarty.

Do paktu może przystąpić każda organizacja społeczna i kulturalna, jednostka samorządu terytorialnego lub inny podmiot uznający jego postanowienia i działający na rzecz kultury.

Otwartość paktu oznacza, że nie wyczerpuje on wszystkich działań i rozwiązań na rzecz społecznego uczestnictwa w kulturze w Polsce.