Artykuły

Wymogi gatunku (pop-opera) za­decydowały o tym, że z czterotomowej powieści Wiktora Hugo twórcy Alain Boutalil i Claude Schonberg musieli wybrać węzłowe sceny i uprościć fabułę. Złożył się na nią logicznie skon­struowany ciąg scen prezentują­cych najważniejsze wydarzenia z życia głównego bohatera. Pozo­staje niezmieniony problem kon­fliktu pomiędzy bezdusznym pra­wem, a prawem serca. Spektaklowi towarzyszyły niespo­tykane na polskich scenach oko­liczności realizacji. Teatr Mu­zyczny w Gdyni obchodzi 30-lecie istnienia; zarówno sprawa praw wystawienia utworu za złotówki, jak i zdobycie nieodzownego sprzętu akustycznego przedsta­wiało ogromne trudności. Trud­ności spowodowane także tym, że pozycja jest nowa, grana w czterdziestu teatrach świata, wszędzie z aplauzem. Realizacja była możliwa dzięki życzliwości i pomocy wielu przedsiębiorstw oraz Ministerstwa Kultury i Sztu­ki. Obecność kompozytora i producenta C. Mackintosha na pol­skiej premierze miała cele nie tylko kurtuazyjne, ale była swe­go rodzaju kontrolą kształtu i jakości przedstawienia. Kompozytor nie darmo określił dzieło jako pop-operę, bowiem cały spektakl jest śpiewany, bez scen mówionych. Muzyka, dale­ka od awangardy, bazuje na tradycji operowej, a więc arie-songi, duety, ensemble, chóry, melody­ka typu romantycznego, w warstwie orkiestrowej zastosowanie motywów przewodnich, scalają­cych fabułę muzyczną. Kompozytor stawia solistom wymaga­nia równe operowym, także w skali głosu. Nie ma tu łatwych melodyjek wpadających w ucho. Muzyka przejmuje często rolę ilustracyjną, tworzy i dopełnia nastrój. Niestety, w zespole Tea­tru Muzycznego nie ma dobrej obsadv na tyle partii, ilu wyma­gają "Nędznicy". Jedynie Andrzej Słabiak - Javert dysponuje głosem o ciekawej barwie i wystar­czającym wolumenie, jak i ekspresją aktorską. Postać skon­struowana przez niego jest ży­wa, prezentuje pełną skalę uczuć. Jedną z najbardziej widocznych postaci był Thenardier, którego odtwarzał Piotr Gulbierz. Jego śpiew ujmuje naturalnością i czystością intonacji, natomiast eks­presja ruchowa (duże brawa dla twórcy ruchu scenicznego Woj­ciecha Misiuro) wsparta warun­kami scenicznymi i znakomitą charakteryzacją decydowały o kreacji aktorskiej. Wzruszające epizody roli Eponiny wykorzystała Katarzyna Cygan, najlepsza z ko­biecej obsady. Zaskoczeniem dla widza stała się rola Gavrocha: nastolatek Kacper Kuszewski wy­kazał nieomylne poczucie rytmu, pewność i czystość w śpiewie, niezależność od dyrygenta. Intui­cyjne aktorstwo tego chłopca za­sługuje na uwagę. Krzysztof Stasierowski w głównej roli Jeana Valjeana nie ukazał przemiany psychologicznej bohatera, który z upodlonego galernika staje się czującym człowiekiem. Postacie Cosetty i Mariusza wypadły bla­do. Ozdobą przedstawienia był chór, mocna strona gdyńskich spektakli. Scenografia Łucji i Bruna Sobczaków wykracza poza ilustracyjność, tworząc klimat spektaklu, idąc nawet w kierunku symbo­lu, jakim jest barykada oddzie­lająca walczących o wolność od ciemiężycieli, tym bardziej, że dzięki scenie obrotowej możemy ją oglądać z obu stron. Scenogra­fia została wzbogacona efektami pirotechnicznymi, gra światła oraz wykorzystaniem wszystkich możliwości technicznych, jakimi dysponuje gdyński Teatr Muzycz­ny. Nie w pełni sprawdzili się realizatorzy dźwięku obsługujący nową aparaturę. Orkiestra była zbyt głośna, często przygłuszała śpiewaków.

Pomimo pewnych niedociągnięć niewątpliwą zasługą Jerzego Gru­zy jest prezentowanie polskiej widowni modnego, wartościowego i znanego w świecie repertuaru z dziedziny teatru muzycznego. Tym bardziej, że reżyserska war­tość spektaklu jest bardzo wyso­ka, szczególnie w scenach zbio­rowych. Niedosyt pozostawia papierowość niektórych postaci, któ­re nie podlegają ewolucji, są jed­nowymiarowe. Jednak całość jest znakomicie skonstruowana; reży­ser potrafił doskonale akcentować węzłowe punkty przedstawienia, co było widoczne w spontanicznych reakcjach publiczności.