Artykuły

z Robertem Wilsonem rozmawia Anna Pękala

ANNA PĘKALA "Rumi - w mgnieniu oka" to Pana kolejny spektakl odwołujący się do korzeni kultury. Dwa lata temu w Teatrze Wielkim oglądaliśmy oparte na pieśniach gospel "Kuszenie świętego Antoniego". Z Pana inspiracji czternastowiecznym poematem indonezyjskim powstał spektakl "I La Galigo". Dlaczego tym razem sięgnął Pan do poezji Rumiego?

ROBERT WILSON Od dawna interesuję się sufizmem i suficką poezją. Fascynują mnie też derwisze.

PĘKALA Postać Rumiego nie jest Panu zupełnie obca. Jego twórczość kilka razy stanowiła już dla Pana inspirację.

WILSON Rzeczywiście, sięgałem po nią kilkakrotnie. Pierwszy raz podczas pracy nad "KA MOUNTain and GUARDenia Terrace", potem wykorzystałem poezję Rumiego w pracy nad spektaklem "Mon-sters of Grace".

PĘKALA Teraz połączył Pan sufickiego poetę z tradycyjną muzyką suficką. W jaki sposób odkrył Pan Kudsi Ergunera?

WILSON Polecił mi go jeden z moich przyjaciół. Zasugerował wzajemną współpracę. Pojechałem do Stambułu. Spędziliśmy razem trochę czasu. Kudsi Erguner przedstawił mnie różnym muzykom i śpiewakom. Poznałem tam również derwiszów.

PĘKALA Miał Pan wówczas sprecyzowany pomysł na spektakl, czy też zrodził się on w trakcie wzajemnej współpracy z artystami?

WILSON Stworzyliśmy to przedstawienie razem. Miałem oczywiście ogólną koncepcję, ale modyfikowałem ją w trakcie pracy.

PĘKALA Co jest dla Pana najistotniejszą wartością spektaklu?

WILSON Osobiste i bardzo indywidualne odczytanie poezji Rumiego. Chciałem pokazać coś, czego nie da się opisać. To, co widzi człowiek, kiedy mrugnie okiem.

PĘKALA Jak można interpretować tytuł? Czym jest dla Pana tytułowe mgnienie oka?

WILSON Jest nie czymś, ale kimś, kto cały czas śni, mimo że już dawno się obudził.

PĘKALA Kieruje Pan edukacyjnym ośrodkiem o nazwie Watermill Center, w którym od kilku lat prowadzony jest projekt badań międzykulturowych. Reżyseruje Pan spektakle o podobnej tematyce. Skąd tak duże zainteresowanie tego typu nurtem?

WILSON Sądzę, że dla każdego człowieka taka działalność jest całkowicie naturalna i zdrowa. To wynik tkwiącej w nas potrzeby zainteresowania światem, chęci głębszego poznawania rzeczywistości, w której żyjemy. Trzeba jednak umieć zachować równowagę i dystans.

PĘKALA Dystans zazwyczaj jednak ogranicza. Uniemożliwia głębsze wniknięcie w kulturę i tym samym jej wnikliwe poznanie.

WILSON Chodzi mi o zachowanie równowagi w poznawaniu i ocenie odmiennych kultur. Spoglądam w przeszłość w celu odnalezienia punktów wspólnych. Staram się odszukać jedność w wielości, elementy jednoczące różne kultury. Interesuje mnie to, co nas wszystkich razem łączy, a nie dzieli.

PĘKALA Co jest zatem elementem stałym, wspólnym różnym kulturom?

WILSON Praca, którą samoistnie wykonujemy. W każdej kulturze są artyści, którzy tworzą dzieła.

PĘKALA Tego typu międzykulturowa aktywność musi być bardzo inspirująca. Co ona w Panu otwiera?

WILSON Z pewnością bardzo mi pomaga. Rozwija horyzonty, umożliwia dalszy rozwój artystyczny. Jest potrzebna do stworzenia uniwersalnego kodu, języka teatralnego, który jest zrozumiały bez względu na nasze pochodzenie i narodowość.

PĘKALA Planuje Pan realizację podobnych przedsięwzięć w przyszłości? Jakie są Pana najbliższe plany artystyczne w Polsce?

WILSON Na jesieni planuję w Operze Narodowej premierę "Fausta" Gounoda, a na przełomie października i listopada projekt warsztatowy na podstawie dwóch tekstów: "Akropolis" Stanisława Wyspiańskiego i "Objawów" Gabrielli Maione.

PĘKALA Zaangażuje Pan do tego projektu polskich aktorów?

WILSON Tak. Spektakl będzie miał polską obsadę.

Robert Wilson - reżyser teatralny i operowy, scenograf, choreograf, aktor, dramaturg. Z wykształcenia architekt. Do jego najsłynniejszych przedstawień należą "KA MOUNTain and GUARDenia Terrace", "Death, Destruction & Detroit", "Einstein on the Beach", "the CML warS". W ostatnich latach stale współpracuje z Berliner Ensamble.

Anna Pękala - doktorantka Instytutu Sztuki PAN w Warszawie. Kierowniczka dziatu promocji Teatru Narodowego.